Çocuklarda Kalça Çıkığı (Gelişimsel Kalça Displazisi)

Kalça Çıkığı (Displasizi) Nedir?

Kalça çıkığı (displazisi) kalça ekleminde leğen kemiğindeki yuva bölümü (asetabulum) ile uyluk kemiği üst bölümündeki baş (femur başı) kısmı arasında normal ilişkinin bozulması demektir.

Kalça Çıkığı İle Kalça Displazisi Aynı Şey midir?

Genel olarak kalça eklemindeki yetersizliklerin tümüne kalça çıkığı dense de, kalça çıkığı ile displazisi birbirinden farklı durumlardır. Yenidoğanların çok az bir bölümünde kalça gerçekten tam çıkıktır. Bununla birlikte, yenidoğanların neredeyse %5’ine yakın bir kısmında kalça displazisi mevcuttur. Çıkık eklem ilişkisinin tamamen bozuk olduğu en ileri evre kalça gelişim farklılığını (displazisini) tanımlar. Ancak displazi tam çıkık olmadan kalçanın normal gelişimini olumsuz etkileyebilecek yapısal farklılıkların tümüne verilen isimdir. Displazi hafif ve kendiliğinden düzelebilecek kalça eklem gelişim geriliği, orta veya ileri derecede kalçanın kolayca çıkarılabileceği eklem gelişim geriliği veya yarı çıkık şeklinde özetlenebilen derecelerde olabilir.

Bebeğimde Kalça Çıkıklığı (Kalça Displazisi) Var mı, Nasıl Anlarım?

Çıkık olup yerine kolayca girebilen ve kolayca çıkarılabilen tip kalça displazilerinde anneler bebeğin altını değiştirirken atlama hissi veya bazen duyulabilir klik veya klunk hisleri alabilirler. Tam çıkık kalçaların neredeyse tümünde ve gelişimi iyi olmayan kalçaların önemli bir kısmında kalça ekleminin yana açılması (abdüksiyon) azalır (abdüksiyon kısıtlılığı) ve bu aileler tarafından fark edilebilir.

Sol kalçasında abdüksiyon kısıtlılığı olan bebek. Bebeğin sol kalçasının dışa açılması sağa göre belirgin azalmış.

En tehlikeli durum bu bulguların olmadığı kalça eklemi gelişiminin iyi olmadığı çıkığa neden olmayan gelişme azlığı (displazi) varlığında söz konusudur. Bulgu olmadığı için kuşku duyulmaması olayın ilerlemesine neden olabilir. Yenidoğan dönemindeki kendiliğinden düzelebilen masum kalça gelişim geriliği herhangi bir tedavi gerektirmezken, bu bebeklerin bir bölümünde kalçadaki gelişme geriliği devam eder veya bazen yarı çıkık ya da en kötüsü tam çıkıklara kadar ilerleyebilir. Displazik kalçaların belirgin bir bulgusu olmadığı için ailelerin bu durumu kendilerinin tanıması da mümkün değildir. En güvenli yol herhangi bir kuşku olduğunda çocuk ortopedi yaklaşımı tecrübesi olan bir ortopedi ve travmatoloji uzmanı ile görüşmektir.

Bebeğimde Kalça Çıkığı (displazisi) Olma İhtimali Var mı, Nasıl Anlarım?

Kalça displazisi sebebi tam bilinmeyen ancak bazı faktörleri varlığının displazi olma ihtimalini arttırdığı bilinen bir durumdur. Kalça displazisi olma ihtimalini arttıran bu faktörlere “risk faktörleri” adı verilir. Tek bir risk faktörünün olması dahi normale göre artmış kalça displazisi ihtimali olduğunu belirtir. Risk faktörlerinin bebeğinizde saptananlarının sayısı arttıkça displazi ihtimali de artar. Bununla birlikte hiçbir risk faktörü olmayan bebeklerde de kalça displazisi gelişebilir.

Kalça Displazisi Risk Faktörleri Nelerdir?

Kalça displazisi geliştirme ihtimalini arttıran risk faktörleri şu şekilde sıralanabilir:

– Anne, baba veya kardeşte kalça displazisinin olması. Anne ve/veya babanın ailelerinde kalça displazili bireylerin olması. Kalça displazili bireyin kan bağı ne kadar yakınsa displazi riski o kadar yüksektir. İkiz veya diğer çoğul gebeliklerde bir bebekte kalça displazisi olması diğer tüm bebeklerin displazi riskini en çok arttıran risk faktörüdür.
– Gebelik sırasında gebelik sıvısındaki özellikle azalma (oligohidramnios) şeklindeki farklılıklar
– Kız bebek. (Kalça displazisi görülme ihtimali kızlarda erkek bebeklere göre çok daha fazladır)
– İlk bebek. Yine istatiksel olarak ilk bebeklerde kalça displazisi ihtimali fazla olarak bulunmuştur. Özellikle ilk gebelikten olan kız bebeklerde risk fazladır.
– Gebelik sırasında özellikle son 3 ayda bebeğin anne karnındaki duruşunun uygun olmaması, özellikle “makat duruş” olarak isimlendirilen dizlerin düz, kalçaların karna çekili bükük olduğu duruş şeklinin varlığı
– Doğum sırasında geliş farklılıkları, özellikle makat geliş.
– Doğum sonrası kalçaların bir araya gelmeye ve dizlerin düz durmaya zorlandığı sarmalama veya kundak yapma alışkanlığı
– Bebekte diğer eklemlerde hareket sertlikleri ve kısıtlılıkları ile birlikte olan bazı özel karmaşık hastalıklar (sendromlar) saptanması
– Aşırı eklem gevşekliği ile birlikte olduğu bilinen kalıtsal hastalıkların saptanması
– Kaslarda dengesizlik yapan nörolojik hastalık saptanması
– Bebekte başka iskelet sistemi şekil bozukluklarının olması. Boyunda yana eğilme şeklinde kendini gösteren tortikollis denilen durumun olması, ayaklarda sert şekil farklılığının olması (çarpık ayak (pes ekino varus) veya dik talus (vertikal talus))

Bebeğimde Kalça Displazisi Risk Faktörü Varsa Ne Yapmalıyım?

Kalça displazisi için risk faktörlerinden bir veya daha fazlasına sahip bir bebeğiniz varsa çocuk ortopedi deneyimi iyi olan bir ortopedi ve travmatoloji uzmanı ile görüşmeniz ilk yapılması gereken iş olmalıdır. İyi bir öykü, klinik muayene ve bazı özel manevraların yapılmasının ardından kalça displazisi riski taşıyan bebek için yapılması gereken bir diğer muayene de ultrasonografik (US) kalça muayenesidir. Çocuk ortopedisi ile ilgilenen ortopedi ve travmatoloji uzmanlarının çoğu kalça ultrasonografik muayenelerini kendileri yapmak ister ve yapar. Bir kısım ortopedi ve travmatoloji uzmanı da bebekleri kalça US tecrübesinin iyi olduğunu bildiği iskelet sistemi konusunda uzman radyologlara yönlendirebilir. US kalça muayenesi bebeklerin yenidoğan döneminde büyük bölümü kıkırdak olan kalça eklemlerinin görüntülenmesinde çok güvenilir ve ölçülebilir sonuçlar veren güvenli bir yöntemdir.

Prof. Dr. Bülent Dağlar İki aylık bir bebeğin sağ kalçasının ultrasonografik muayenesini yaparken görülüyor.

Bebeğime Bir Kez Kalça Utrasonografisi Yapıldı, Tekrar Edilmesi Gerekir mi?

Güvenilir ellerde yapılmış kalça US muayenesi sonrası bebeğinizin kalçasının normal gelişmiş olduğu saptandıysa tekrar US muayenesi gerekli değildir. Bebeğin üç aylıktan küçük olduğu ve kalçanın gelişiminin tam olmadığının saptandığı bazı özel kalçalar için doktorunuz 3 veya 4 hafta sonra tekrar US muayenesi yapılmasını önerebilir. Tedavi gerektiren kalça displazisi saptanıp tedavi başlandığında tedavi sırasında kalça gelişiminin izlenmesi için belirli aralıklarla kalça US incelemesi yapılabilir.

Kalça Ultrasonografisinde Radyasyon Var mı? Tekrar Tekrar Yapılması Bebeğim İçin Risk Oluşturur mu?

Kalça için yapılan US incelemede özel bir US cihaz ucu ile ses dalgaları kullanılır. Herhangi bir radyasyon riski taşımadığı gibi bugüne kadar görüntüleme için kullanılan ses dalga boylarının sağlık için herhangi bir risk oluşturduğuna yönelik hiçbir bildirim yapılmamıştır. Gebelik sırasında da izlemde

kullanılan US muayenesi doğumdan sonra bebekler için bir risk içermez. Bu nedenle gerektiğinde tekrar edilmesi de herhangi bir sağlık riski oluşturmaz.

Kalça Displazisi Tanısı İçin Ultrasonografi Dışında Başka Tetkik veya Tetkikler Kullanılabilir mi?

Kalça displazisi tanı ve izleminde en değerli tetkik ilk altı aya kadar US’dir. Ancak US yaptırılamadığında düz grafiler uygun teknikle çekilerek tanı için kullanılabilir. Düz grafilerin dezavantajı X ışını içerdiği için bunun riskleri (radyasyon riski), uygun pozisyonda çekilmediğinde yapılacak değerlendirmelerin sonuçlarının güvenilir olmaması ve gonad koruması (üreme organlarının radyasyondan etkilenmemesi için kullanılan kurşun plaka) kullanılması halinde ölçüm noktalarının görülememesi şeklinde sıralanabilir. Bununla birlikte uyluk kemiğinin üst ucu (femur başı) kemikleşmeye başladığında US değerlendirmesi zorlaşır. Bu yüzden 6 aydan büyük bebeklerde düz grafiler tanı ve tedavi izleminde kullanılabilir.

Bilgisayarlı tomografi (BT) ve manyetik rezonans inceleme (MRİ) nadir olarak özel durumlar için kullanılabilecek diğer tetkiklerdir.

Kalça Displazisi İki Kalçada Birden Olabilir mi?

Kalça displazisi istatistiksel olarak tek taraflı olduğunda daha sık olarak sol tarafta olur. İki taraflı da olabilir. Kalça displazilerinin %20’si çift taraflıdır.

Bebeğimin Kalça Muayenesi ve Ultrasonografisi Normal Çift Ara Bezi Kullanarak Önlem Almamda sakınca Var mı?

Normal olarak saptanmış bir kalça için eğer bir kas dengesizliği veya başka bir nörolojik durum saptanmasıysa herhangi bir uygulamaya gerek yoktur. Çift ara bezi tedavi gereken durumlarda da etkisiz bir uygulama olduğu için önerilmez. Normal kalçada maliyeti arttırmaktan başka bir şeye yaramadığı gibi tedavi gereken durumlarda da etkisizliği nedeniyle durumun kötüleşmesine neden olabilir.

Bebeğimde Kalça Displazisi Saptandı ve Tedavi Verildi, Takılan Cihazı Bebek Uyurken Çıkartabilir miyim?

Yenidoğan ve ilk 6 aya kadar olan bebekte kalça displazisi saptandığında sıklıkla uygulanan cihazlar; askı tipi, ayaklar arası sert destekli, uyluklar arası sert destekli özel ortezlerdir ve kullanımları kesinlikle doktorunuzun önerisine göre olmalıdır. Displazi yeni saptandığında bu cihazlar 24 saat kullandırılır ve uykuda dahi çıkarılmaz. Cihazların sık çıkarılması veya doktorunuzun uyguladığı haliyle kullanılmaması tedavi başarısızlıklarının sık nedenlerinden biridir.

Kalça Displazisi Tedavisinde Alçı Yapılır mı?

Displazinin ciddiyetine, çocuğun yaşı ve muayene bulgularına göre farklı tedaviler uygulanabilir. Takılıp çıkarılabilen cihazlar yanında her iki bacak ve gövdeyi içine alan (pelvipedal alçı) alçılar da kalça displazisi tedavisinde sık uygulanan yöntemlerdir.

Pelvipedal (leğen kemiği, gövde ve bacakları içine alan) alçı yapılmış bebek

Kalça Displazisi Tedavi ile Tam Olarak Düzelir mi?

Kalça displazisi ne kadar erken saptanır ve gerektiği şekilde tedavi edilirse tamamen normal kalça gelişmesi ihtimali o kadar fazladır. Displazinin artan şiddeti, çocuğun artan yaşı, uygun olmayan tedaviler kalça gelişimini olumsuz etkileyen faktörlerdir. Kalça displazisi tedavisi uzun süreli izlemle bir bütündür. Çocuklar 14-16 yaşına gelinceye kadar izlenmelidir. Her bir kalça displazili bebek/çocuk kendi içinde değerlendirilir ve gereken tedaviler uygun şekilde yapılırsa erişkin yaşamda hiçbir sorun yaratmayacak kalça eklemlerinin gelişmesi sağlanabilir.

Bebeğimde Kalça Displazisi Saptandı, Şu An Çok Küçük Olduğu İçin Tedaviye Büyüdüğünde Başlamak İstiyorum, Bunun Nasıl Bir Etkisi Olur?

Kalça displazisi ne kadar erken saptanır ve gerektiği şekilde tedavi edilirse tamamen normal kalça gelişimi ihtimali o kadar fazladır. Saptandığı anda tedavi başlamalıdır. Displazi durağan olmayıp ilerleyici olduğundan tanı ile tedavi arasındaki süre uzadığında displazinin derecesi değişebilir ve daha ciddi tedavi işlemleri gerekebilir.

Kalça Displazisi Tedavisinde Ameliyat Yapılır mı?

Displazinin ciddiyetine, çocuğun yaşı ve muayene bulgularına göre farklı tedaviler uygulanabilir. Ameliyatlar da kalça displazisi tedavisindeki yöntemlerden biridir. Yine displazinin ciddiyeti ve çocuğun yaşına göre kalça eklemi açılmadan yumuşak doku gevşetmeleri, kalça eklemi açılarak yumuşak doku ameliyatları, kalça eklemi açılmadan kemik düzeltme (osteotomi), kalça eklemi açılarak kemik düzeltme ameliyatları kullanılan tekniklerin başlıcalarıdır. Bu tekniklerin bir veya birkaçı birlikte kullanılabilir. Ameliyat sonrası genellikle alçı ile bacaklar ve gövde tespit edilir.

Kalça Displazisi Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Kalça displazisi tedavi edilmediğinde eklemde yetersizlik kalıcı olacaktır. Başlangıçtaki displazi derecesi fazla olduğunda kalça eklemini oluşturan yuva (asetabulum) ve baş (femur başı) ilişkisi zaman içinde giderek artan derecede bozulabilir. Displazi sabit kaldığında dahi eklemde fazla yüklenme noktaları oluşur ve uzun süre içinde bu fazla yüklenme noktalarında kıkırdak ve/veya eklem

çevresindeki dokularda bozulma meydana gelir. Halk arasında kireçlenme olarak bilinen eklem bozulması zaman içinde ağrılı ve giderek daha az hareket edebilen sorunlu bir duruma dönüşür. Displazi diğer bir halde ilerleyebilir ve kalça eklem ilişkisi çıkık denilen tam uyumsuz hale gelebilir. Bu durumda hem bacak uzunluk farkı hem de ağrı nedeniyle zaman içinde artan aksama gelişir. Hareketler kısıtlanır ve günlük yaşam aktivitelerinde zorluk yaşanır.

Kalça displazisi bebeklik döneminde tanı konulup uygun tedavi edildiğinde ardında hiçbir kötü etki bırakmadan iyileştirilebilen bir durumdur. Displazik kalçaların bir bölümünde erken dönemlerde herhangi bir bulgu olmadığı için riskli bebeklerin kalçalarının ultrasonografi ile muayene edilerek sonuçların çocuk (pediatrik) ortopedi yaklaşımı iyi bir ortopedi ve travmatoloji uzmanı tarafından değerlendirilmesi kalıcı sakatlığın önlenebilmesi için çok önemlidir.