Çocuklarda Görülen (İskelet Sistemi) Tümörleri
Tümör Nedir?
Tümör vücudun herhangi bir hücresinin kontrolsüz biçimde büyüme göstermesidir. Sıklıkla şişlikler veya içleri değişik özellikli materyallerle dolu kistler şeklinde görülürler.
İskelet Sistemi Tümörlerinin Türleri Nelerdir?
Tümörler iskelet sisteminde köken aldıkları ana dokuya göre kemik veya yumuşak doku tümörleri olarak isimlendirilirler.
Kemik tümörleri bacak kemikleri, kol kemikleri, omurga ve pelvis (leğen kemiği) gibi bölgelerde başlayabilir.
Yumuşak doku tümörleri kaslarda tendonlar, yağ, kan damarları veya diğer bağ (destek) dokusu kaynaklı olabilirler.
İyi Huylu veya Kötü Huylu Tümör Ne Demektir?
İyi ve Kötü Huylu Tümörlerin en temel farklılığı ilk oluştukları bölgeden farklı bölgelere yayılma potansiyelleridir. İyi huylu tümörler ilk oluştukları bölgede büyüme gösterebilirler ancak çok nadir durumlar dışında vücudun başka bölgelerine yayılma ve o bölgelerde de büyüme göstermezler. Kötü huylu tümörler ise çoğu zaman boyutlarında bağımsız olarak vücudun diğer bölge ve organlarına yayılım göstererek buralarda da büyüme yapabilir ve işlevleri bozabilirler. Kötü huylu tümörlerin komşu olmayan bölgelere yayılmasına metastaz denir.
Tümörlerin Genel Belirtileri Nelerdir?
Şişlik: sonradan oluşabilir. Var olan şişliklerde büyüme olabilir
Ağrı: Dinlenme ile olan ve artan ağrı olabildiği gibi yük taşıyan kemiklerde aktivite ile ağrı olabilir. Gece ağrısı dikkat edilmesi gereken bir şikayettir. Ağrının aynı bölgede giderek artması uzman tarafından değerlendirmeyi gerektirir.
Kendiliğinden kırıklar: kemiği zayıflatan tümörlerde belirgin zorlanma olmadan kırıklar oluşabilir
Hareket kısıtlılığı: özellikle eklemlere yakın tümörlerde hareketlerde zorluk fark edilebilir veya hareketle ağrı oluşabilir.
Halsizlik: belirgin bir hastalık olmadan ilerleyici ve sürekli halsizlik dikkat edilmesi gereken bir bulgudur
Kilo kaybı, iştahsızlık
Çocukluk Çağında Tümör Tanısında Hangi Tetkikler Kullanılır?
İyi bir öykü alımı ile detaylı fizik muayenenin ardından düz filmler, ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonans görüntüleme en sık kullanılan tetkiklerdir. Bunlara ek olarak kan tetkikleri, tüm vücut sintigrafi, positron emisyon tomografi (PET), anjiyografi gerekli durumlarda kullanılabilen tetkikler arasındadır.
Çocuklarda bazı özel tümörlerde kan tetkikleri de önemli bilgiler verir ve tanı ile birlikte tedavi izleminde de kullanılabilir.
Biyopsi Nedir?
Biyopsi bir dokudan patolojik inceleme yapılmak üzere örnek alınması işlemidir. İğne, trokar ve açık yöntemlerle biyopsi yapılabilir. Tümör hücrelerinin cinsinin kesin olarak belirlenmesi ve iyi huylu/kötü huylu ayırımının kesinleştirilmesi için biyopsi önerilebilir. Örnekleme küçük parça almak şeklinde olabileceği gibi bazen tümörün tümü çıkarılacak şekilde de yapılabilir. Biyopsinin muhtemel sonraki tedaviler göz önünde bulundurularak belirli kurallara göre yapılması özellikle kötü huylu tümörlerde daha fazla önem kazanır.
İskelet Sistemi Tümörlerinde Hangi Tedaviler Uygulanır?
Tümörün iyi veya kötü huylu olmasına, yerleşimine, büyüklüğüne, oluşturduğu risklere ve işlev aksamalarına, yayılım gösterip göstermediğine ve hücre tipi özelliklerine göre farklı tedaviler tek başına veya birlikte kullanılabilir. İyi huylu olduğu öykü, muayene ve radyolojik görüntülerden büyük ihtimalle kestirilebilen tümörler izlenebilir. İşlev aksaması oluşturduklarında yumru iseler çıkarılabilirler, kistik iseler içleri doldurulabilir veya çıkartılabilirler. Kemikte zayıflık oluşturanlarda önlem olarak tespit işlemleri yapılabilir. İlaç veya radyoterapi daha çok kötü huylu tümörlerde uygulanan tedavilerdir. Ameliyat öncesi ilaç veya radyoterapi sonrasında tümör çıkarılması ve oluşan boşlukların rekonstrüksiyonu karmaşık birkaç işlemin birlikte veya ardışık yapılmasını gerektirebilir.
Çocukluk Çağında Sık Görülen Tümörler Hangileridir?
Aşağıdaki listeler tam değildir ve sık görülen bazı tümörlerin isimleri sıralanmıştır.
İyi Huylu Yumuşak Doku Tümörleri: Kötü huylu yumuşak doku tümörlerinden çok daha sık görülürler. Genellikle basit şişlik olarak fark edilirler.
- Ganglion (higroma)
- Lipom
- Fibrom
- Nörofibrom
Damar kaynaklı değişiklikler (vasküler malformasyonlar)
Kötü Huylu Yumuşak Doku Tümörleri:
Rabdomiyosarkom
Fibrosarkom
İyi Huylu Kemik Tümörleri:
Şekil 1 Femur (uyluk kemiği) alt ucunda yeşil ok ile işaretli kemikten çıkıntı şeklinde görülen osteokondrom. Mavi ok etraf kasa baskı ile oluşan bursa dokusu ve ağrı kaynağını gösteriyor |
- Ekzostoz (osteokondrom)
- Basit Kemik Kisti
- Anevrizmal Kemik Kisti
- Osteoid osteoma
- Kondroblastom
- Enkondrom
- Ossifiye olmamış fibrom (NOF, non-ossifiye fibrom)
Şekil 2 Femur alt ucunda düz grafide kırmızı küçük ok ile işaretli görülen alanın MR görüntüde kemik içi ve kemik dışı yayılımı olan osteosarkom belirtisi olabileceği görülüyor.
Kötü Huylu Kemik Tümörleri
Osteosarkom
Ewing Sarkomu
Küçük Mavi Hücreli Sarkom
Çocukluk Çağı Tümörlerinde Hangi Tedaviler Uygulanır?
Tümörün iyi veya kötü huylu olmasına, yerleşimine, büyüklüğüne, oluşturduğu risklere ve işlev aksamalarına, yayılım gösterip göstermediğine ve hücre tipi özelliklerine göre farklı tedaviler tek başına veya birlikte kullanılabilir. İyi huylu olduğu öykü, muayene ve radyolojik görüntülerden büyük ihtimalle kestirilebilen tümörler izlenebilir. İşlev aksaması oluşturduklarında yumru iseler çıkarılabilirler, kistik iseler içleri doldurulabilir veya çıkartılabilirler. Kemikte zayıflık oluşturanlarda önlem olarak tespit işlemleri yapılabilir. İlaç veya radyoterapi daha çok kötü huylu tümörlerde uygulanan tedavilerdir. Ameliyat öncesi ilaç veya radyoterapi sonrasında tümör çıkarılması ve oluşan boşlukların rekonstrüksiyonu karmaşık birkaç işlemin birlikte veya ardışık yapılmasını gerektirebilir.