Çocuklarda Dirsek Ekleminde Heterotopik Ossifikasyon

Oğlum 3 ay önce düştü. Dirsekte basit bir kırık oldu. Alçı ile tedavi edildi. Alçı çıktıktan sonra dirsek hareketleri çok kısıtlı kaldı. Düzelmeyince gittiğimiz doktor dirseğine ekstra kemikleşme var dedi. Bu ne demek? Düzelir mi?

Yaralanmalar sonrası hareket kısıtlılığı çocuklarda nadir de olsa gelişebilir. Basit nedenleri olabileceği gibi daha zor tedavi edilen nedenleri de olabilir. Dirsek etrafında yumuşak dokularda oluşan kemikleşme heterotopik ossifikasyon olarak isimlendirilir.

Çocuklarda dirsek ekleminde Heterotopik Ossifikasyon (HO), kemiklerin normalde bulunmaması gereken yumuşak dokularda (kas, tendon, bağlar gibi) anormal bir şekilde kemik dokusu oluşması anlamına gelir. Bu durum, özellikle çocuklarda dirsek eklemi etrafında geliştiğinde, eklem hareket açıklığının kısıtlanmasına ve dirsek sertliğine yol açabilir.

Nedenleri

Çocuklarda dirsek ekleminde heterotopik ossifikasyon gelişiminin en yaygın ve önemli nedenleri şu başlıklar altında sıralanabilir:

Travma ve Yaralanmalar:
- Dirsek Kırık ve Çıkıkları: Özellikle dirsek çevresi kırıkları (en sık suprakondiler kırıklar) ve çıkıklar HO gelişimi için yüksek risk taşır.
- Yüksek Enerjili Yaralanmalar: Trafik kazaları, yüksekten düşmeler gibi ciddi travmalar.
- Tekrarlayan Zorlamalar: Tekrarlayan zorlayıcı hareketler veya iyatrojenik (tedaviye bağlı) manipülasyonlar HO oluşumunu tetikleyebilir. Çocuklarda dirsek sertliğini gidermek için yapılan aşırı ve tekrarlayan zorlu pasif hareketler en temel tetikleyici nedenlerden biri olarak kabul edilir.
Sistemik Durumlar:
- Merkezi Sinir Sistemi Hasarları: Kafa travmaları, omurilik yaralanmaları veya kkarbonmonoksit zehirlenmesi durumlar, özellikle çocuklarda HO riskini belirgin ölçüde artırabilir.
Genetik Faktörler:
- Fibrodysplasia Ossificans Progressiva (FOP): Çok nadir görülen, genetik bir bozukluktur ve yumuşak dokularda ilerleyici ve yaygın kemikleşme ile karakterizedir.
Cerrahi Girişimler:
- Dirsek travması nedeniyle yapılan ameliyatlar da HO gelişimine zemin hazırlayabilir.

Belirtiler

HO gelişimi genellikle travmadan sonraki 2 ila 12 hafta içinde başlar ve şu belirtiler görülebilir:

Ağrı ve Şişlik: Etkilenen bölgede hassasiyet, şişlik ve ısı artışı.
Hareket Kısıtlılığı: Dirsek hareket açıklığının giderek azalması, dirseği tam bükememe (fleksiyon) veya tam açamama (ekstansiyon) yaygındır.
Sertlik: Dirsekte sertlik hissi.

Tedavi Yöntemleri

Tedavi yaklaşımı, HO’nun evresine, büyüklüğüne ve çocuğun hareket kısıtlılığı düzeyine göre değişir. Tedavide amaç, ağrıyı azaltmak ve eklem hareket açıklığını korumaktır.

Konservatif Tedavi (Cerrahi Dışı Tedavi)

Erken dönemde ve hafif vakalarda öncelikle cerrahi dışı yöntemler uygulanır:

İlaç Tedavisi:
- Steroid Olmayan Anti-İnflamatuar İlaçlar (NSAİİ’ler): Ağrıyı ve iltihabı azaltmak için kullanılır. HO gelişimini önlemede ve ilerlemesini yavaşlatmada etkili olabilir.
- Bifosfonatlar (Örn: Etidronat Disodyum): Kalsiyumun çökmesini ve kemik mineralizasyonunu engelleyerek HO oluşumunu durdurmak amacıyla erken aşamada kullanılabilir. İlaç bırakıldığında kemikleşmesi durmuş alanda yeniden kemikleşme izlenebilir.
Fizik Tedavi:
- Ağrı ve şişlik geriledikten sonra başlanır.
- Hedef: Dirsek hareket açıklığını yavaşça artırmak ve kas gücünü korumaktır. Çocuklarda aşırı zorlayıcı, tekrarlayan ve şiddetli pasif hareketlerden kaçınılması kritik öneme sahiptir, çünkü bu durum HO gelişimini tetikleyebilir.
Radyoterapi:
- Özellikle cerrahi sonrasında HO nüks riskini azaltmak için nadiren ve düşük dozlarda kullanılabilir.

Cerrahi Tedavi

Cerrahiye genellikle, HO olgunlaştıktan sonra (genellikle travmadan sonra 6-12 ay beklenir, bu süre radyolojik olarak kemikleşmenin durduğu anlamına gelir) ve günlük yaşam aktivitelerini engelleyecek düzeyde ciddi hareket kısıtlılığı varsa başvurulur.

Cerrahi Eksizyon (Rezeksiyon): Oluşan anormal kemik dokusu cerrahi olarak çıkarılır.
Ameliyat Zamanlaması Önemi: HO’nun tam olarak olgunlaşması beklenebilir. Eğer kısıtlılık fazla ise cerrahi eksizyon daha erken de yapılabilir.
Nüks Önleyici Önlemler: Cerrahi sonrasında HO’nun tekrar oluşmasını engellemek amacıyla NSAİİ veya radyoterapi gibi önleyici tedaviler uygulanabilir.

Sağlıkla ve bilgiyle kalın

Prof. Dr. Bülent Dağlar